Vaak vallen politici op door spitsvondig taalgebruik. Soms formuleren ze zinnen zo dat die op meerdere manieren kunnen worden geïnterpreteerd of zeggen ze juist met heel veel woorden eigenlijk helemaal niets. Je kunt wel stellen dat taal wonderbaarlijk is. We zijn dankzij taal in staat informatie met elkaar te delen. We kunnen gewoon niet zonder. Zonder taal leefden we waarschijnlijk nog in een stenen tijdperk. Een belangrijke voorwaarde bij communicatie is dat woorden of begrippen hetzelfde betekenen voor diegene die ze deelt als voor diegene die ze ontvangt.
Soms gebeurt iets wonderbaarlijks met een woord. Neem het zelfstandig naamwoord ‘wonder’. Als iemand roept „het is een wonder” mag je ervan uitgaan dat de situatie niet veel mooier kan worden. Onze meest positief denkbare ervaringen duiden we aan met het woord ‘wonder’.
Veranderen we ‘wonder’ vervolgens in een werkwoord dan blijft er van deze uiterst positieve associatie niet zo veel meer over. ‘Bewonderen’ varieert in betekenis van aanschouwen, tot met ontzag kijken naar. ‘Verwonderen’ wordt veelal gebruikt in de betekenis van verbazing. Nu is een wonder vaak een gevolg van een verbazing, maar een verbazing is bij lange na nog geen wonder.
In een economische context kunnen woorden ook op een wonderbaarlijke manier van betekenis verschillen. Denk hierbij aan de zelfstandig naamwoorden ‘groei en ontwikkeling’. In economische zin betekent groei dat je groter of rijker wordt, daarentegen bedoelen we met persoonlijke groei eigenlijk ontwikkeling. In de economie heeft het woord groei inmiddels de status gekregen van een heilige graal. Indien onze economische groei afzwakt of zelfs negatief dreigt te worden dan valt mijn mond vaak open van verwondering als ik de woorden zie die dagbladen of nieuwsprogramma’s gebruiken om dit te duiden. Onheilspellend woordgebruik lijkt het medicijn te zijn om dit potentiële gevaar in de kiem te smoren.
Deze eenzijdige focus op groei maakt dat we niet verder kijken dan onze neus lang is. Weinig woorden worden vuil gemaakt aan de vraag in hoeverre economische groei ten koste gaat van toekomstige generaties of ten koste gaat van het klimaat. Groei weten we eenvoudig te vatten in een cijfer, zoals het bruto binnenlands product, het bbp. Al vanaf het midden van de vorige eeuw is dat de meest gebruikte maatstaf om de staat van een economie aan te geven.
Naast groei en ontwikkeling wordt er in economische context ook vaak gesproken over welvaart en welzijn. Deze begrippen gaan niet altijd hand in hand. Meer welvaart voegt niets toe als dit in dezelfde mate ten koste gaat van welzijn. Welvaart laat zich vangen in cijfers en is meetbaar. Welzijn is veel meer gebaseerd op gevoel. Voel je je prettig in de omgeving waar je woont? Voel je je veilig, heb je genoeg mogelijkheden om je talenten te benutten? Welzijn is waar wij met zijn allen naar streven en welvaart zou in dienst moeten staan van welzijn. Hopelijk zit de nieuwe lichting politici niet volledig vast in het stramien om alleen maar meer welvaart te willen creëren.
Wonderbaarlijker is het dat dan ook dat we zo lastig vinden om een vergelijkbare en eenduidige maatstaf te ontwikkelen waarin ook de negatieve gevolgen van groei tot uitdrukking komen, een zogenaamde ontwikkelingsmaatstaf. Hier zouden we onze ecologische voetafdruk in kunnen meenemen, de schuldpositie van een land en de mate van inkomens- en vermogensongelijkheid. Dat zijn allemaal bepalende factoren voor de ontwikkeling van een economie die in dienst staat van de samenleving. We zouden op basis hiervan kunnen besluiten met minder groei genoegen te nemen als we zien dat dit ten gunste komt van onze planeet of onze kinderen en kleinkinderen.
Maar om deze verandering te kunnen bewerkstelligen zullen we ons eerst dienen te verwonderen, zodat we kunnen veranderen en het resultaat hiervan kunnen bewonderen en de complimenten ontvangen van toekomstige generaties dat het een wonder is dat we ons zo hebben weten te ontwikkelen.
Jack Cox is directeur van vermogensbeheerder Forza Asset Management en auteur van ‘Vlindereconomie’.
Column in De Limburger maart 2023
