Niemand kan om de geschiedenis van Rome heen. Dat wat 600 jaar voor Christus een klein dorp was uitgroeide tot de hoofdstad van een wereldrijk met rond de start van onze jaartelling een miljoen inwoners is een meer dan indrukwekkende prestatie. Was het feit dat de bevolking jaarlijks twee nieuwe machthebbers mocht kiezen de grondslag voor de veroveringsdrang? Om de meeste stemmen te krijgen boden de kandidaten tegen elkaar op en werden diegenen gekozen die beloofden voor de meeste welvaart te zorgen. Meestal betekende dat zo veel mogelijk nieuw grondgebied veroveren en de buit verdelen onder de inwoners van de stad.
De echte Romeinse rijkdom was slechts voor een enkeling weggelegd. Als keizer of als lid van de Senaat behoorde je tot de elite en vielen pracht en praal je ten deel. Het tevreden houden van de bevolking was ook de belangrijkste taak van deze elite. De gevleugelde uitspraak ‘geef het volk brood en spelen’ werd dan ook zeer letterlijk genomen. Keizer Vespianus gaf ongeveer 1950 jaar geleden opdracht voor de bouw van een nieuwe arena waar we nog met ontzag naar kijken, het Colosseum. Het volk moest een nieuw perspectief geboden worden na de dramatische tijd onder het schrikbewind van keizer Nero. Na voltooiing van dit meesterbouwwerk werd de bevolking getrakteerd op honderd dagen feest. Elke dag werden gevechten georganiseerd op leven en dood. Wilde dieren werden op gevangenen losgelaten. De bezoekers smulden van het geboden spektakel. Het telkens veroveren van nieuwe gebieden ging gepaard met veel oorlogsgeweld en toenemende weerstand. Uiteindelijk was deze levenswijze niet vol te houden en boette het steeds decadenter wordende Rome langzaam maar zeker aan kracht in en heroverden steeds meer gebieden hun autonomie. De Engelsen hanteren het gezegde ‘history never repeats itself but it does often rhyme’. In hoeverre ‘rijmt’ onze tijd met de Romeinse geschiedenis? Kijkend naar de huidige welvaartsverdeling kun je stellen dat er een kleine elite is die aanspraak maakt op het grootste deel van het wereldwijde vermogen. In 2030 zullen de 1 procent rijkste inwoners in de Verenigde Staten 50 tot 60 procent van het beschikbare vermogen in dat land bezitten. Waar de Romeinen fysiek gebieden dienden te veroveren en daarvoor veel mensen en middelen moesten inzetten is de wijze waarop de huidige economie werkt veel subtieler en wellicht voor velen zo abstract dat die onzichtbaar is geworden.
Om meer dan gemiddelde welvaart te creëren heb je anderen nodig waar je deze welvaart van overneemt. Nu zijn dit ontegenzeggelijk de toekomstige generaties. We hebben met elkaar een financieel en economisch systeem opgetuigd dat grotendeels draait op het aangaan van schulden. Als je schuld beschouwt als het naar voren halen van een stukje toekomst dan mag je stellen dat we in het heden steeds meer toekomst nodig hebben om in onze huidige behoeften te voorzien. Toch willen we dit patroon niet doorbreken.
Jaarlijkse economische groei is het motto waar we angstvallig aan vast willen houden. De huidige hoeveelheid schuld bedraagt zo’n 300.000 miljard euro, meer dan 3,5 keer de jaarlijkse wereldeconomie. Zolang de taart elk jaar maar iets groter wordt en we dus meer te eten hebben, kijken we niet of nauwelijks naar de wijze waarop deze taart tot stand is gekomen en hoe deze wordt verdeeld. Ons eigen stukje groeit tenslotte en dat is wat telt.
De Romeinen hadden te maken met vijanden die hun gebieden en bezittingen telkens wilden terug heroveren. Dan hebben wij het nu een stuk relaxter. Toekomstige generaties zijn nog niet fysiek aanwezig op onze planeet en dit maakt hen gewillige slachtoffers. Het gros van de bewoners in onze westerse wereld heeft voldoende te eten. Blijft over de afleiding. Spelen die honderd dagen duren is te veel van het goede, maar het WK in Qatar maakt dat we tot en met 18 december voldoende afleiding hebben. Hoeven we gelukkig niet al te veel na te denken over hetgeen echt van belang is. Kom niet aan ons brood en zeker niet aan onze spelen.
Jack Cox is directeur van vermogensbeheerder Forza Asset Management en auteur van ‘Vlindereconomie’.
Column in De Limburger november 2022
