Is Yvon Chouinard de zwaluw die ons voorgaat naar een nieuw financieel economisch tijdperk? De oprichter van het groene kledingmerk Patagonia brengt zijn bedrijf niet naar de beurs en gaat het ook niet verkopen. Hij heeft besloten de onderneming onder te brengen in een organisatie zonder winstoogmerk.
Patagonia is omgerekend een slordige 3 miljard euro waard. De winst die het bedrijf maakt, zal worden gebruikt om klimaatverandering tegen te gaan. Chouniard verklaart zijn beslissing als volgt: „als we enige hoop hebben op een bloeiende planeet over vijftig jaar, moeten we allemaal alles doen wat we kunnen met de middelen die we hebben”.
Als hij het bedrijf zou verkopen dan zou hij, zo geeft hij aan, er nooit zeker van zijn dat de nieuwe eigenaren de waarden in stand zouden houden waar het bedrijf voor staat en of de medewerkers in dienst zouden kunnen blijven. Het naar de beurs brengen zou in zijn optiek betekenen dat er te veel nadruk zou komen te liggen op het behalen van kortetermijnwinsten die waardecreatie op de lange termijn in de weg zouden staan. „De aarde is nu de enige aandeelhouder”, verklaart hij met trots.
Het vooropstellen van het belang van de aandeelhouder is de kern van ons huidige financieel-economische systeem. Begin jaren zeventig doceerde de wereldberoemde econoom Milton Friedman aan de Universiteit van Chicago dat managers van bedrijven hun bedrijfsvoering dienden in te richten zoals de verschaffers van het kapitaal, de aandeelhouders, het wensten, resulterend in het genereren van zo veel mogelijk winst. Dit aandeelhouderskapitalisme is het uitgangspunt geworden van beursgenoteerde ondernemingen. Om in de gunst te vallen van de geldverschaffers, zorgen bedrijven er continu voor om hun inkomsten te maximaliseren.
Uiteraard zijn er ook tegengeluiden te horen en pleiten economen ervoor om niet de winst te maximaliseren maar de waarde die een bedrijf kan creëren voorop te stellen. Dan gaat het om zaken als de ontwikkeling en ontplooiing van de werknemers, maar ook de rol die de onderneming vertegenwoordigt in de maatschappij, maatschappelijk verantwoord ondernemen.
In de optiek van Friedman wordt voorbijgegaan aan de milieuschade die bedrijven veroorzaken, terwijl het vele malen kostbaarder is om deze achteraf te repareren dan dat het zou kosten om deze schade op voorhand te voorkomen. Patagonia is juist bekend geworden door levenslange garantie en reparatie op kleding aan te bieden en ging altijd fel tekeer tegen de koopgekte.
De huidige torenhoge energieprijzen brengen gezinnen en bedrijven in de problemen, terwijl er aan de andere kant ondernemingen zijn die enorm profiteren van de gestegen energieprijzen. Brussel is nu bezig met wet en regelgeving om de zogenaamde overwinsten af te kunnen romen en dit geld in een speciaal fonds te stoppen om getroffen gezinnen en bedrijven die het moeilijk hebben te steunen. De verplichte solidariteitscontributie. Dit is voor veel economen een ingreep die in de huidige context valt te billijken, maar hoe steil is het hellend vlak waar we nu op terechtkomen? Wordt hiermee de basis onder het aandeelhouderskapitalisme gehaald?
Economie gaat over verdeling. Wat een eerlijke verdeling is, zal elk van ons anders beoordelen. Willen we onze planeet op een gezonde en rechtvaardige wijze overdragen aan de volgende generaties, dan zullen we ook met hun belangen rekening dienen te houden. Als we het voorbeeld van Yvon Chouinard zouden volgen en de aarde als medeaandeelhouder beschouwen dan kunnen we met recht zeggen dat deze zwaluw het begin van een nieuwe economische zomer inluidde.
Jack Cox is directeur van vermogensbeheerder Forza Asset Management en auteur van ‘Vlindereconomie’.
Column in De Limburger oktober 2022
